GÖKBÖRÜ OYUNU

GÖKBÖRÜ OYUNU

Yakup ÇETİN


Gökbörü oyunu Türklerin en eski milli oyunlarından birisidir. Bugün bile Türkistan Türklerinin en önemli atlı sporlarından olan bu oyuna Türkiye’de “Öndül Kapmaca” adıyla rastlanmaktadır. Bu oyuna Türkistan’ın bazı bölgelerinde “Kökperi” veya “Köpkeri” de denilmektedir. Bu oyun özellikle Kırgızlarda, Özbeklerde, Türkmenlerde daha bilinmektedir.

Kazakistan’ın Seyhun bölgesiyle bu bölgenin kuzeyindeki bozkırlarında canlı bir biçimde Gökbörü oyunu yaşatılmaktadır. Ancak İrtiş nehri bölgesinde ve Sibirya’da yaşayan Kazak ve Kırgızlarda bu oyunun ancak adı kalmış ve unutulmaya başlamıştır.

Eski Türk destanlarında Gökbörü oyunu adı çok geçer. Bazı zalim düşmanlar Gökbörü veya oğlak yerine konularak askerle parçalattırılırdı. Cirit gibi atlı bir spor olan bu oyunun kuralı at salıp koşarak oğlağı kapmaktır. Oyundaki alet, başı ve ayakları kesilen ve içine saman doldurulan bir oğlak olduğu için oyuna oğlak da derler. Gökbörü oyunu Türk boyları arasında değişik biçimlerde oynanmaktaysa da aşağı yukarı aynı gibidir. Kazak ve Kırgızlarda bu oyun şu şekilde oynanır:
Kesilmiş bir oğlak, oyuncu atlılardan biri tarafından yerde veya havada yakalanır. Yakalayan bu oğlağı, atlı eğeri üzerine koyup ayağı ile sımsıkı tuttuğu halde alabildiğine atını koşturur. Diğer oyuncu atlılar onu takip eder. Oğlaklı atlıya yalnızca yetişmek yetmez. Ondan tuttuğu oğlağı almak gerekir. Atlıya yetişen kişi oğlağı alamıyorsa onu attan düşürmek için uğraşır. Oyuncuyu attan düşürmek Kazaklarda çok beğenilen bir şeydir.

Oğlaklı oyuncu avını kaptırmadan belirlenilen yere geldiği zaman oğlağı bırakır ve bu sayede puan kazanmış olur. Atlılardan biri yerdeki oğlağı alır ve diğer atlılar onu takip etmeye başlarlar. Gökbörü oyununda atın iyi olmasından ziyade binicinin yetenekleri önemlidir. Çünkü bu oyun savaş eğitimi gibidir. Savaşçılar da eski çağlarda çok iyi biniciler olmak zorundaydılar. Diğer Türk boylarından birinin Gökbörü oyunu hakkında Philip Borchers de şu bilgiyi vermektedir:

Kesilen oğlağın içi çıkarıldıktan sonra karnı dikilir ve ayakları kesilir. Bu biçimde de oğlağın kilosu yine elli kiloyu bulur. Av yolun üzerine bırakılır. Atlılar ona doğru koşarlar. İçlerinden birisi atından eğilerek oğlağı alır. Eğerinin önüne yerleştirir. Ayaklarıyla sıkıca tutar. Sol elinde dizgin, sağ elinde kamçı olduğu halde dört nala uzaklaşır. Atlının bu biçimde eğerinin üzerinde durması çok zordur. En önde bacağının altında avı olan atlıyı diğer oyuncular oğlağı almak için takip ederler. Atlı avını kaptırmadan oyun alanını bir kez dolaşırsa puan kazanmış olur. Sonra koyunu yere atar. Kim en fazla puan kazanırsa günün galibi o olur. Oyuncular birinciye yetişirse onu sararlar ve koyunu almak için çok çetin bir boğuşma meydana gelir. Öğleden sonra oyun birince kesilen hayvan kızartılır ve yenir.

Gökbörü oyunu birçok Batılı gezgin tarafından anlatılmış ise de oyunun kuralları genelde aynıdır. Gökbörü oyunu çok eski çağlara uzanan bir tarihe sahiptir. Türklerin savaşa hazırlanmak için devamlı oynadıkları milli bir oyundur. Kök-Türklerden kalmış olması büyük olasılıktır.